BALIKLI GÖL / ŞANLI URFA
Urfa şehir merkezinin güneybatısında yer alan Balıklı göl, Ayn-i Zeliha ve Halil-Ür Rahman isminde iki gölden oluşmaktadır. İslam inancına göre Hz. İbrahim peygamberin ateşe atıldığı yer burasıdır. Göllerin çevrelerinde yer alan tarihi yapılar yıl boyu turistlerin yoğun olarak ziyaret ettiği adreslerdir. Gölün içinde yaşayan sazan cinsi balıklar kutsal olarak kabul ediliyor ve ziyaretçiler tarafından dilek tutularak üzerlerine yem bırakılıyor. Bu çok eski bir ritüeldir. Balıklı göl havuzlarının MÖ 1000-300 yılları arasında yapıldığı düşünülmektedir. Pagan inancına sahip Romalıların Tanrıça Atargatis için yaptırdıkları tahmin edilen havuzlar, Yahudi ve Hristiyan mitolojileri tarafından da kutsal sayılıyor. Bugün de İsrail ve Lübnan’da Tanrıça Atargatis’e adandığına inanılan havuzlar vardır ve bu havuzların içinde yüzen balıkları yemenin büyük günah olduğu inancı hakimdir. 1970’li yıllara kadar içinde girilip yüzülebilen havuzlara bugün girmek ve içindeki balıkları tutmak yasak. Bu anlayışın İslam dininde yeri olmadığı, havuza kutsallık atfeden düşüncenin pagan inanç sistemine ait olduğu, İslam Alimlerinin ortak görüşüdür.
Balıklı gölde yaşayan balık türü, bıyıklı sazan olarak bilinen türdür. Kutsal olduğuna inanılan balıkları yiyenlerin hasta olacağı düşünülüyor. Bilim dünyasında da bıyıklı sazan balığının havyarı zehirli olduğu için yenmemesi gerektiği, bilinmektedir. 1992 ile 200 yılları arasında büyük bir restorasyon geçiren Balıklı gölün tüm yenileme çalışmaları ‘Dergâh ve Balıklı göl Çevre Düzenleme Projesi’ kapsamında gerçekleşiyor.
Balıklı göl havuzlarının tam olarak ne zaman yapıldığına dair kesin bir bilgi yoktur. M.Ö 331 yılında büyük İskender Urfa bölgesini Perslerden aldığı vakit yörede Tanrıça Atargatis’e inanılan pagan dini hakimdi. Tanrıça Atargatis’e adanmış balıklı havuz tapınaklarının Suriye, Lübnan ve İsrail’de de olması, bu bölgede, ortak inanç sisteminin olduğuna bir işaret sayılabilir. Büyük İskender Urfa’yı aldıktan sonra komutanlarından I. Seleukus şehre, suyu bol manasına gelen Edessa ismini verir. Büyük İskender’in ölümünün ardından bölgede kurulan Osroene Krallığı Atargatis’e tapan pagan dinini devam ettirmiştir.
Şanlı Urfa, 12 bin yıllık tarihi ile en kadim kentlerden biridir. Şehir kurulduktan sonra sırasıyla Ebla, Akkad, Sümer, Babil, Hitit, Arami, Asur, Pers, Makedonya, Osroene, Roma, Bizans, Emevi, Abbasi, Akkoyunlu ve Osmanlı devletinin hakimiyetine girmiştir. Balıklı göl platosunun bulunduğu noktada yapılan kazılarda yaklaşık 12 bin yıl öncesine ait farklı heykelcik ve objeler çıkarılmıştır. Platoda en fazla bulunan kalıntılar M.Ö 132 yıllarında hüküm sürmüş, Osroene Krallığına aittir. Urfa yöresi 3 semavi dinin de kutsal saydığı bir bölgedir. Balıklı göl platosunun oluşumunu anlatan hadise genel olarak tüm inanç grupları tarafından kabul ediliyor. Edessa piskoposu, seyyah Egaria’ya, platonun bölgede mucizevi şekilde çıkan sularla oluştuğunu anlatır. Persler akarsu yataklarını kapatınca bölgede bir anda farklı noktalardan sular yüzeye çıkar ve balıklı göl platosuna doğru akmaya başlar. Bu olukların aktığı noktalardan birine Kral Abgar’ın, oğlu Magnus için saray yaptırdığına inanılıyor. Sarayın bugün İbrahim Mağarası olarak ziyaret edilen mekan olduğu tarihi kayıtlarda geçmektedir. Mağaranın su dolu olmayan kısmında yıl boyu çeşitli ayinler düzenleniyor.
Balıklı göl Platosu
Platoda gölün haricinde yan yana inşa edilmiş mescit ve camiler bulunuyor. Bunlar: Rızvaniye Camii, Hasan Paşa Camii, Narıncı Camii, Toktemur Mescidi, Sakıbiye Camii, Mevlid-i Halil Mescidi, Yeni Dergah Camii, Halil-ür rahman Camii’dir. Yine bölgede 6 medrese, 2 tekke bir adet de zaviye mevcut. 1924 yılında değişime uğrayan göl bölgesi 1960 yılında kurulan Hz. İbrahim Halilullah Kültür ve Eğitim Vakfı tarafından büyük ölçüde eski dokusuna kavuşturulmuştur. Balıklı gölü oluşturan Halil-ür Raman ve Ayn-i Zeliha gölleri, özellikle dini bayramlarda büyük ziyaretçi gruplarıyla dolup taşar. Su derinlikleri yaklaşık 3,5 metre olan göllerin restorasyon çalışmalarında İslam inancının temel dinamikleri gözetilerek hareket ediliyor. Balıklı göl, Şanlıurfa şehir merkezindedir. Şehrin her yerinden kalkan toplu taşıma araçlarına binerek, bölgeye ulaşmak mümkündür.
Kaynakça
- Seyyah Egeria’nın anlatıları”. Aytuğ Arslan. Dergipark. 12 Mart 2020
- Karel Van Der Toorn and P.W. Van Der Horst, “Nimrod Before and After the Bible,” 19
- “Urfa Tarihi”. Harran Üniversitesi. 28 Ekim 2016
- Balıklıgöl’ün tarihi”. 19 Eylül 2016
- Tarihten Bugüne Fışkıran Su “Anzele””. Arkitera. 30 Ocak 2014
- Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). “Atargatis”. Encyclopædia Britannica. 2 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 823.
- De Dea Syra, 14 apud Cowper (1865), ss. 9–10
Bir yanıt bırakın