GÜLEK KALESİ

GÜLEK KALESİ/ TARSUS

Gülek kalesi, Mersin Tarsus’un Kuzeydoğusunda yer alan Toros dağlarındaki Gülek boğazına yakın bir konumda yer alır. Kale, Gülek kasabasına yaklaşık 5 km uzaklıktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği 1530 metre olan Kale, gülek boğazından da 500 metre yukarıdadır. Tarsus ilçe merkezine 65 km mesafede olan kalenin Mersin merkezine ise uzaklığı, yaklaşık 95 km’dir. Yapının inşa edildiği dönem tarihi kayıtlara göre Kilikya Ermeni Krallığının hüküm sürdüğü tarihlere denk düşüyor. Devlete ait 1198-1199 kayıtlı Taç giyme töreninin Gülek lordu Symbat adına düzenlenmiş olması, bu tarihi gerçeğe ışık tutmaktadır. Gülek kalesi, İç Anadolu ile Akdeniz Bölgesinin en büyük geçidi olan Gülek Boğazını denetlemek amacıyla yapılmıştır. Orta çağdan başlayarak boğazdan geçişin ücretli olduğu, bilinmektedir.

Gülek Boğazı ve kale daha sonraları sırasıyla, Memluk Devleti ve Osmanlı İmparatorluğunun hakimiyetine girmiştir. 19.yüzyıla gelindiğinde boğazın denetimi 1830 yılında patlak veren Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı sonrası Paşa’nın oğlu Kavalalı İbrahim Paşanın kontrolüne girer. Kalenin yakınlarında bulunan kurşun madeni bu yıllarda işlenmeye başlamıştır.

Gürlek kalesine güney kapısından giriş yapılıyor. Surların bulunduğu bölüm ise batı ve güneye bakan noktalarıdır. Kuzey ve doğu noktaları oldukça dik yamaçlarla sarılı olduğundan buralara herhangi bir set çekmeye ihtiyaç duyulmamış. Kalenin mimari yapısı dönemin tipik ermeni inşa tekniklerini yansıtır. Kuzey kısım ağırlıklı olarak İbrahim paşanın komuta ettiği dönemde eklenen tabyalarla tamamlanmış. Doğu tarafında yer alan sarnıç, orta çağ mimari yapısının bütün çizgilerine sahiptir. Kalenin duvarları, yuvarlak ve kare biçiminde büyüklü küçüklü kulelerle güçlendirilmiş. Kalenin üzerine sonradan kesme bosaj taşlardan oluşan iki yeni yapı daha ilave ediliyor.  Müştemilat girişinin yanında bulunan ek binanın dışında kalede ayakta kalmış başka bir yapı yoktur. Kaleyi ziyarete gelenler bir dönem buraların ne kadar görkemli görüş açısına sahip olduğunu gürlek boğazından uzayıp giden yollara bakınca anlayacaktır. Bölgede çıkarılan kalıntılar, Tarsus müzesinde incelenebilir. Gürlek kalesine ve boğazına ulaşmak için Gülek Tarsus arasında çalışan dolmuş ve belediye otobüsleri kullanılabilir.

Kaynakça:

• Harita sayfası”. 27 Mayıs 2019
• Efkan Uzun: Gülek Boğazı, Tarihi ve Stratejik önemi
• Mersin Valiliği: “Mersin Ören Yerleri, kaleleri, Müzeleri”, s. 86