Piri Reis haritası, tüm dünyayı bir arada gösteren ilk taslaktır. Piri reis tarafından 1513 yılında çizilen haritada Amerika kıtasının da çizilmiş olması en dikkat çekici noktadır. Osmanlı Kaptan-ı Derya’sı olan Piri Reis’in kapsamlı çalışmalar neticesinde ortaya koyduğu haritada Avrupa ve Afrika’nın batı kıyıları ve Güney Amerika’nın doğu kıyıları, ayrıntılı olarak gösterilir. Dünya denizcilik tarihi içindeki en kıymetli belgelerden biridir. Bu çalışmadan sonra Piri Reis 1528 yılında Amerika’yı gösteren ikinci bir harita daha çizer. Amcası Kemal Reis’in 1511’deki ölümünden sonra 1511 yılında Gelibolu’ya yerleşip orada bir dünya haritası çizmeye başlayan Piri Kaptan, burada Kitab-ı Bahriye isminde bir de kitap yazar. Piri reis Dünya haritasını, 1513’de tamamladıktan sonra 1517 yılındaki Mısır fethinin tamamlandığı günlerde, Yavuz Sultan Selim’in huzuruna çıkarak tanıtır. Bu başarılı çalışmasından ötürü Sultan Selim kendisini kaptan-ı derya rütbesine yükseltir.
Piri reis haritasının Amerika’yı gösteren bölümlerindeki Arapça ifadeler ve semboller 1954 yılında Afet İnan tarafından Türkçeleştirilmiştir. Piri reis haritasında önce yayımlanan birkaç haritada daha Amerika Kıtasının çizilmiş olduğu biliniyor. Bunlar, Cantino’nun 1502’de çizdiği harita ile Nicolo de Canerio’nun 1504-1505’te basılmış, Amerika’yı Asya’nın uzantısı olarak gösterdiği haritalardır. Piri reis haritasını çizerken Kristof Kolomb’un haritasından da yararlandığını belirtir, bu harita muhtemelen Kolomb’un 1498 yılında çizdiği Amerika haritasıdır. Bu haritanın günümüze ulaşmış herhangi bir kopyası bulunmuyor.
Piri reis haritası, ceylan derisi üzerine çizilmiştir ve 900×600 mm ölçülerine sahiptir. Orta Çağ haritalarının klasik üslubu olan portolan tarzında tamamlanmıştır. Enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalar şeklinde yönleri gösteren pusula gülleri ve bunlardan ışık biçiminde yayılan yön çizgileri kullanılır. Haritanın kenarlarında Portekiz ve İspanyol denizcilerinin ifadeleriyle tutulmuş notlar mevcuttur. Yeni Dünya olarak adlandırılan Amerika Kıtasının yerlileri, kıtada yaşayan hayvanlar, bitkiler ve madeni zenginlikler bu notların içeriğini oluşturur. Haritada yer alan coğrafi ayrıntılar ise şöyledir:
- Atlas Okyanusu: okyanus etrafında gösterilen Kanarya Adaları, Yeşil Burun Adaları ve Azor Adaları’nın konumları hemen hemen doğrudur, yalnızca orantı hataları mevcuttur.
- Avrupa: Fransa ve İber Yarımadasının çizimi bugünkü çizimlere oldukça yakındır. Sadece İber Yarımadası’nda gösterilen dört nehrin sınırları hatalıdır.
- Afrika Kıtası: Senegal, Gambiya, Gine ve Fildişi Sahillerinin Sassandra nehirleri ile birlikte çizimi oldukça iyidir. Nijer Nehri’nin kaynağı olarak gösterilen Sahra Çölü’ndeki göller, haritadaki önemli bir ayrıntıdır.
- Kuzey Amerika: gerçek Amerika Kıtasına uyumsuz olarak çizilmiştir. Hispanyola bölgesinin çizimi, günümüz Japonya’sına benzetilmiş, hatalı bir çizimdir.
- Güney Amerika: Brezilya’nın kuzey kıyıları gerçek boyutlarında çizilmiştir. Amazon nehirleri ile Trinidad adası da haritada kolaylıkla tanınabilir. Brezilya’nın amazon bölgesi açıklarında resmedilmiş bir ada, gerçekte yoktur.
Piri Reis’in haritasını nasıl çizdiğine dair çeşitli varsayımlar vardır. Bunlardan en kuvvetlisi, haritanın, İspanyol ve Portekiz gemilerine ait olan yaklaşık 20 haritanın bir birleşimi olduğu yönündedir. Yine sekiz Caferi haritası, dört Portekiz haritası, güney Asya Arap haritası ve Kristof Kolomb’a ait bir Amerika haritası da Piri reisin yararlandığı düşünülen haritalardır. Piri Reisin haritasındaki en önemli fark, Güney Amerika kıtasına verdiği çıkıntıların, dünyanın yuvarlak hali düşünülerek çizilmiş olduğudur. Kendisinden önce çizilen haritalara göre verdiği ayrıntılar ve bölgesel çizgiler büyük oranda doğrudur. Kristof Kolomb’un çizdiği düşünülen harita ile piri reisin haritası arasında herhangi bir bağlantının olmadığı, bugünkü teknik veriler ışığında kanıtlanmıştır. Piri Reis haritasında Antartika Kıtasına dair hiçbir bilgi yoktur. Bu da kaptan-ı Deryanın, kendi ölçümleri ekseninde haritasını çizdiğine bir başka delildir.
Kaynakça:
- Atlantik Haritasında Fark edilmemiş Gerçekler, 9 Şubat 2009 Wayback Machine sitesi
- “Pîrî Reis’in 1513 Tarihli Haritasını Kim Buldu?”. 18 Ağustos 2011 https://biserka.xyz/
- Piri Reis Map, in Index of Renaissance Maps 23 Mayıs 2007
- Piri Reis öncesinden kalma Amerika haritaları 19 Mayıs 2007
- Piri Reis and the Columbian Theory Kolomb keşifleriyle Piri Reis haritası arasındaki bağlantılar.
Bir yanıt bırakın