SEDAD HAKKI ELDEM

Türk Mimarlığının Öncüsü

Sedad Hakkı Eldem, 1908 yılında, Osmanlı devletinde üst düzey görevlerde bulunan bir ailenin çocuğu olarak İstanbul’da doğdu. Babası diplomat İsmail Hakkı Bey’dir.  Annesi Azize Galibin Büyük dedesi İbrahim Edhem Paşa, sultan II. Abdülhamid’in sadrazamlarındandı. Sedad Hakkı Eldem’in dedesi İsmail Galip Bey, Türkiye’de koleksiyonculuğun temellerini atan kişidir. Yine Hakkı Eldem’in büyük dayısı Osman Hamdi Bey Türk müzeciliğinin kurulmasına öncülük eden isimdir. Diğer dayı Halil Ethem Bey de jeoloji bilimi üzerine çalışmalarıyla tanınıyordu. Ünlü mimarın güçlü düşünce ve görsel dünyasının altında, şüphesiz önemli bir aileye mensup olması ve iyi bir eğitim almış olması yatıyor.

Mimar Eldem’in yaşamı, babasının diplomatlık görevi nedeniyle çeşitli ülkelerde geçmiştir. Bu ülkeler arasında Cenevre, Münih ve Zürih yer alıyor. İlköğretimini Fransızca alan Eldem, liseyi ise Almanca okumuştur. Bu eğitimleri sayesinde Sedad Hakkı Eldem iki lisanı da ana dili seviyesinde konuşuyordu. Münih’te lise öğrenimi gördüğü yıllar, ünlü mimarın Avrupa mimarisi ile tanıştığı dönemdir. Bu yıllarda, Avrupa’da tanınmış mimarların pek çok eserlerini yakından inceleme fırsatı bulur. Hakkı Eldem 1924 yılında İstanbul’a döner ve Mimar Vedat Bey’in tavsiyesiyle, Sanâyi-i Nefîse Mekteb-i Âlîsi’nde mimarlık eğitimi alır. Kurumdaki hocası Ünlü Mimar Guilio Mongeri’den büyük feyz almıştır. Öğrencilik döneminde mimari desen çizimleri ile çalışmalarına hız veren Eldem’in ilk tasarımları arasında Topkapı Sarayı’nın ayrıntılı krokileri ve Yeni Cami’nin cephe deseni vardır. Sonrasında Mongeri’nin tasarımını üstlendiği Ziraat Bankasının inşaatında görev almıştır. Ankara Kalesindeki eski evlerin desenlerini çizmeye başlaması yine bu dönemdedir. Yangından kurtulmuş İstanbul semtlerindeki eski ev ve konakların rölövelerini çizerek, arşivlenmesini sağlar. 1931 yılında Budapeşte Fuarı’ndaki Türk Pavyonunun inşası, Hakkı Eldem’in ilk mimarlık pratiğidir.  Eldem, 1932’de İstanbul’daki bürosunu açarak bireysel mimarlık projelerine odaklanır. Aynı yıl Ünlü mimarın Akademik hayatı da başlar. Üniversite’deki görevini 1978 yılında emekli oluncaya kadar sürdürmüştür. Eldem’in verdiği dersler, yapı, millî mimari, mimari proje, rölöve ve restorasyon konuları üzerineydi.

Sedad Hakkı Eldem’in devlet kurumlarında aldığı önemli görevler:

• 1941-1945 yılları arası, Eski Eserleri Muhafaza kurulu, Encümen üyeliği
• 1962-1978 yılları arası Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu üyeliğidir.

1948 yılında Lozan’da yapılan Uluslararası Mimarlar Birliği toplantısında Türkiye’yi Sedad Hakkı Eldem temsil etmiştir. 1986’da verilen Uluslararası Ağa Han Mimarlık Ödülünün sahibi de Hakkı Eldem Olmuştur. Büyük Mimar ve devlet adamı Sedad Hakkı Eldem, 7 Eylül 1988’de İstanbul’da vefat eder.  Cenazesi düzenlenen törenin ardından Zincirlikuyu Mezarlığına defnedilmiştir.

Ünlü mimarın örnek olarak gösterilen projelerinden bazıları şunlardır:

• 1938: Ankara Gümrük ve Tekel Müdürlüğü
• 1945: Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi
• 1948: İstanbul Adalet Sarayı binası
• 1959: Florya Tesisleri, İstanbul
• 1974: Pakistan Büyükelçiliği binası, Ankara.
• 1968: Cinnah Caddesi’ndeki Hindistan Büyükelçilik Konutu Ankara