KRALLARIN OYUNU “SATRANÇ”

Dünya çapında düzenlenen turnuvalar ile büyük kitlelerin beğenisini kazanan Satranç hem zeka oyunu olarak adlandırılır hem de kralların oyunu olarak bilinmektedir. Karşılıklı piyon hamleleri ile oynanan bu oyun tam bir strateji mücadelesidir. Masa üzerine kurulan 8×8 karelik bir zemin üzerinde 32 taş ile oynanan Satranç, uluslararası spor müsabakası statüsündedir. Oyunun ilerleme biçimi toplam 64 kare üzerindeki taşların hareketlerinden oluşur. Taşların ve zemindeki karelerin yarısı siyah renktedir, yarısı beyazdır. Satranç taşları belirli isim ve anlamlara sahiptir. Şah, vezir, iki kale, iki fil, iki at ve sekiz piyondan oluşan taşlar her iki tarafta da eşit olarak sıralanır. Oyunun hedefi karşı tarafın şah taşını alarak mat yapmaktır. Mat yapan taraf oyunu kazanır.

Satranç M.S 6. Yüzyılda Hindistan da ortaya çıkmıştır. Oyun buradan Asya ve Avrupa’ya yayılır. 19. Yüzyıla gelindiğinde oyun, Avrupa’daki aristokrat sınıf arasında yoğun ilgiye sahip olur ve ismi kraliyet oyunu olarak anılmaya başlar.   Bu tarihe kadar satranç farklı kurallar çerçevesinde oynanır. 19. Yüzyıla gelindiğinde artık kurallar bugünkü halini alır. 15. Yüzyılda belirli kurallar ile oynanmaya başlayan satranç farklı ülkelerde farklı çeşitlerde oynanmaktaydı. Avrupa’da yoğun ilgiyle karşılaşan Asya kökenli bu oyun, 1800’lü yıllara gelindiğinde, günümüzde oynanan biçimine kavuşur. Kuralları tam olarak netleşen satranç, artık dünyada modern satranç ismi ile tarif edilir. İspanya (16. yüzyıl), İtalya (16./17. yüzyıl), Fransa (18./19. yüzyıl), İngiltere (19. yüzyıl) ve Rusya (20. yüzyıl) satrançta Avrupa’ya önderlik eden ülkeler oldular. 1800’lü yılların ortalarından itibaren turnuvaları düzenlenen satrancın ilk dünya şampiyonu, Wilhelm Steinitz’tir. Turnuvalara olan yoğun katılımlar satrancın daha kurumsal bir çatı altında temsil edilmesini gerekli kılmıştır. Bu düşünce doğrultusunda 1924 yılında Dünya satranç Federasyonu (FIDE) kurulur.

İki zihnin birbiriyle kıyasıya mücadelesine sahne olan satranç, rakiplerden birisinin şah isimli taşını kaybetmesiyle son bulur. Oyunun bugün mevcut olan kuralları ve taşların görevleri şunlardır:

• Oyun her zaman beyaz taşlarla başlar.
• Taşlar yerlerine dizildikten sonra oyuncular sırayla bir taşı hareket ettirerek hamle yapar.
• Hamle sırası gelen oyuncu hamle yapmak zorundadır
• Bir karede en fazla bir taş olur, rakibin hamle yapmaması istenen kare, üstünde bulunan taşı yerinden kaldırmamak suretiyle müdafaa edilebilir.
• Şahlardan biri bir hamleyle tehdit altına girerse karşı taraf, tehdit altında olan rakibini “Şah” diyerek ikaz eder. Bu usul bugünkü satranç turnuvalarında artık uygulanmamaktadır.
• Şah tehdidi alan taşın yerini değiştirmek şarttır.

Satrançta en ideal final şah çekilen rakibin şahını herhangi bir yere kıpırdatamaz hale gelip teslim olduğu noktadır. Bu durum oyunda nadir görülen en keyifli bölümlerdendir.

Satranç oyunundaki hamle taşlarının isimleri ve görevleri şunlardır:

Şah: rakibin almağa çalıştığı hedef taştır. Alındığı zaman oyun son bulur. Sağa sola ve çapraz hamle yapabilir.

Vezir: şahın yanında yer alan oyundaki en güçlü taştır. İstediği yönde hareket etme ayrıcalığına sahiptir.

Kale: adından da anlaşılacağı üzere savunma taşıdır. Dik olarak ilerler ve bir alandan diğer alana geçebilecek hamle gücündedir.

Fil: çapraz hamlelerde kullanılır. Ve etkili hamle yeteneğine sahiptir. Fil için gizli silah diyebiliriz.

At: L biçimde ilerler. Bu hamle tekniği, at ile çok farklı saldırılar gerçekleştirebilmeyi olanaklı kılmıştır.

Piyon: her rakipte toplam 8 piyon vardır ve bunlar diğer taşların önüne dizilir. Sağa ya da ileri bir kare hamle yapabilir. Satrancın en zayıf özelliğe sahip taşıdır.

Satranç oyunu günümüzde belirli bir şablona oturmuş olsa da bazı ülkelerde farklı konvansiyonlarının olduğu biliniyor, bunlar: Japonya ve Çin’de oynanan Çaturanga ve şatranj’dır. Son yıllarda ilk hamle olasılığını tahmin etmeyi güçleştiren Satranç960 oyunu da satranç severlerin tarafından beğenilerek oynanan bir türdür.

Kaynakça:

• “Satrancın Tarihçesi”. Türkiye Satranç Federasyonu. 11 Aralık 2015
• Seirawan, Yasser, Satrançta Kazandıran Oyun Felsefesi
• How to play chess 31 Mart 2013 tarihi, Wayback Machine sitesi