Sümela Manastırı

Sümela Manastırı/ Trabzon

Trabzon Maçka ilçesindeki Altındere Vadisi Milli Parkında yer alan Sümela Manastırı, deniz seviyesinden 1.150 m yüksekliğe kurulmuş Rum Ortodoks manastırı ve kilisesidir. Anadolu sınırları içerisinde sıkça rastlanan Kapadokya tarzı mimari stil, Sümela manastırının inşasında da uygulanmıştır. Manastırın yapım tarihi olarak genellikle tarihi kayıtlar MS 365-395 tarihleri arasını kabul ediyor. Birbirlerinden habersiz olarak deniz yoluyla Trabzon’a gelen keşişlerin Maçka yamaçlarına Hz Meryem için bir manastır inşa etme düşüncesi, Sümela Manastırının ortaya çıkış hikayesi olarak anlatılmaktadır. Kilise inşasıyla ilgili yapılan çalışmalarda manastırdaki fresklerde Trabzon İmparatoru III. Aleksios’un (1349-1390) resimlerinin olması, buranın İmparator tarafından yaptırılmış olduğu düşüncesini kuvvetlendirmiştir.

Sümela manastırı 14. Yüzyılda ve ondan sonra gelen Osmanlı Egemenliğinde de kendi konumundan bir şey kaybetmemiştir. Hatta tarihi kayıtlarda Osmanlı sultanı Yavuz Sultan Selim’in Trabzon şehzadesi olduğu dönemde manastıra 2 büyük şamdan hediye ettiği geçmektedir. Yine manastır hakkında Fatih Sultan Mehmet, II. Murat, I. Selim, II. Selim, III. Murad, İbrahim, IV. Mehmet, II. Süleyman ve III. Ahmet’in yayınladıkları fermanlar, Osmanlı arşivinde görülebilir. Osmanlı döneminde manastıra sağlanan ayrıcalıklardan dolayı çevre şehirlerde de gizli Hristiyan yapılanmalar ortaya çıkar.  Manastır ve çevresi, özellikle 18 Nisan 1916 ve 24 Şubat 1918 yılları arasında süren Rus işgalinde, Pontus devleti kurmak isteyen Rum milisleri tarafından karargah olarak kullanılmıştır. Sümela manastırında, 2010 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nin izniyle her 15 Ağustos’ta,  Meryem Ana’nın göğe yükseliş günü, pek çok ülkeden kiliseye gelen Hristiyanların katılımlarıyla kutlanmaktadır.

Fresklerle kaplı Sümela Manastırının iç bölmeleri şunlardır:

• Meryem figürlerinin bulunduğu alan: Gürcü Hristiyanların, Meryem ana figürü olarak resmettikleri tasvir bu alanda da kullanılmıştır.
• Kilisenin Apsis kısmı: İncil’den kesitlere yer verilen bu bölümde, Hz İsa’nın doğuşu, mabede sunuluşu ve hayatı anlatılıyor.
• Güney kapısı: Hz Meryem’in ölümüne ve havarilerinin tasvirlerine yer verilmiş.
• Doğuya bakan yukarı kısım: Hz Adem ve Hz Havva tasvirleri vardır. Yasak meyveyi yemeleri, Cennetten kovulmalarının tasvirleri, Melek Nikaia resmi ile yan yanadır.
• Apsis kısmının dışı: mabedin bu bölümünün tavan kısmında, Büyük melekler, Hz Mikail ve Hz Cebrail tasvirlerine yer verilmiş.

Manastırın diğer bölümleri, Ana kaya kilisesi, birkaç şapel, mutfak, öğrenci odaları, misafirhane, kütüphane ve kutsal Ayazma’dır. Manastırın giriş kapısının yanındaki muhafız odaları diğer dikkat çeken bölmelerdendir. Burası, merdivenlerle iç avluya bağlanır. Solda, çeşitli manastır binaları görülür,  Sağ tarafta ise manastırın kütüphanesi vardır.

Maçka Altındere Vadisi’nde yer alana Sümela manastırına ulaşmak için Maçka asfalt yolu kullanılabilir. Manastırın bulunduğu noktaya gelindikten sonra ise yaklaşık 300 metre kadar merdivenlerden yukarı çıkılırsa, manastıra varılır.

 Kaynakça:

• Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola Yayınları. İstanbul, 2005. s. 1043
• Şamil Horuluoğlu / Tarihi Eserleri ile Trabzon. “Cihan Matbaası”. Ankara.
• Kültür Bakanlığı Sümela Sayfası, 1 Ağustos 2020
• Türkiye’de Ortodoks Ayini: Sümela mucizesi. https://archive.md/20130429075501.